Pandemia wirusa SARS-CoV-2 zmieniła nasze zachowania oraz przyzwyczajenia, przeniosła nie tylko naszą aktywność zawodową, ale także społeczną w cyfrową rzeczywistość. Spędzamy jeszcze więcej czasu przed ekranami urządzeń cyfrowych, tabletami czy smartfonami. Praca z urządzeniami cyfrowymi stała się częścią naszej codzienności. Rozwój nowoczesnych technologii, w tym szerokopasmowy dostęp do internetu spowodowały niewątpliwy postęp naszej cywilizacji. Obecnie pracownicy stali się bardziej produktywni.
Ponad 90% osób spędza 2 lub więcej godzin dziennie przed ekranem smartfona czy komputera, a nawet 60% aż pięć lub więcej godzin dziennie. Dorośli według statystyk spędzają przed urządzeniami cyfrowymi jeszcze więcej czasu – blisko 30% badanych korzysta z urządzeń elektronicznych ponad 9 godzin dziennie. Od lat epidemiolodzy informują nas o nasileniu dolegliwości wzrokowych związanych z ilościowymi lub jakościowymi zaburzeniami powierzchni oka. Wydłużający się czas, jaki spędzamy przed monitorami coraz częściej prowadzi do cyfrowego zmęczenia wzroku. Jest to dyskomfort oczu odczuwany, gdy patrzymy z bliskiej odległości na monitory urządzeń cyfrowych takich jak komputer, tablet, smartfon, e-book czy telewizor, przez dwie lub więcej godzin.
Czynniki wpływające na wzrok
Czynniki środowiskowe od zawsze warunkowały zdrowy, stabilny film łzowy – mówiąc potocznie warunkowały zdrowe łzy i zapewniały dobrą ostrość widzenia. Czynniki te dzielimy na:
- Czynniki wewnętrzne (panujące w budynkach lub pomieszczeniach)
- Czynniki zewnętrzne (panujące poza pomieszczeniami)
Warunki panujące w pomieszczeniach, w tym klimatyzacja oraz suche powietrze, od dawna powodowały problemy związane z suchością, zaczerwienieniem lub dyskomfortem. Objawy te według Raportu Dry Eye Workshop (DEWS II) mogą być objawami tzw. Zespołu Suchego Oka, a według nowej nomenklatury: Zespołu Dysfunkcyjnych Łez. Objawy te mogą być nasilone poprzez tzw. Cyfrowe Zmęczenie Wzorku.
Cyfrowe Zmęczenie Wzroku (DES)
Cyfrowe Zmęczenie Wzroku to nowa jednostka chorobowa określana w literaturze angielskiej jako Digital Eye Strain (DES). Jest to zespół objawów wywołanych wydłużoną (ponad 2 godziny dziennie w przypadku braku przerw) pracą przed monitorem komputerowym, tabletem, smartfonem, czy innym urządzeniem cyfrowym w klimatyzowanych, oświetlonych światłem sztucznym pomieszczeniach.
Syndrom ten wg. badań dotykać może nawet 60-75% pracowników biurowych spędzających wiele godzin przed monitorem komputerów i jest bardziej nasilony u osób z niepełną korekcją (zbyt małą) w szkłach okularowych/ soczewkach kontaktowych oraz nieskorygowaną wadą wzroku.
Należy zauważyć, iż kąt patrzenia / pracy podczas używania urządzenia cyfrowego różni się od kąta patrzenia przy pisaniu czy czytaniu książki.
Ekran cyfrowy, na który patrzymy powinien znajdować się na odległość wyciągnięcia ręki. Kluczowym elementem patomechanizmu zaburzeń powierzchni oka w przebiegu CZM jest mruganie. Prawidłowe pełne mrugnięcia gwarantują połączenie frakcji mucynowo-wodnej filmu łzowego z jego frakcją lipidową. W ten sposób w uproszczeniu tworzony jest film łzowy, czyli łzy. Mrugnięcia rozprowadzają łzy po powierzchni oka. Prawidłowa ilość mrugnięć to 12 / min czyli nawet 15 000 mrugnięć dziennie. Stabilność filmu łzowego zależy od ilości pełnych mrugnięć.
Czytanie zmniejsza ilość mrugnięć, natomiast czytanie z urządzeń cyfrowych istotnie zmniejsza ilość prawidłowych, pełnych mrugnięć. Praca przed ekranem cyfrowym zwiększa zatem w sposób istotny dolegliwości, w tym pieczenie oraz dyskomfort.
Symptomy Cyfrowego Zmęczenia Wzroku
Jednym z pierwszych symptomów Cyfrowego Zmęczenia Wzroku jest tzw. „czerwone oko”: odczucie dyskomfortu, piasku pod powiekami, pieczenia czy zmęczenie oczu. Objawy te spowodowane są wysychaniem powierzchni oka powstającym przez zmniejszoną częstotliwość mrugania w trakcie wielogodzinnego wpatrywaniem się w ekran monitora komputerowego. Ponadto długa praca z bliskich odległości powoduje zaburzenia akomodacji oka (czyli jego dostosowania do oglądania obrazów w różnych odległościach), które manifestują się wrażeniem zamglenia obrazu, czy zaburzeniami ostrości wzroku.
Z CZW mogą być powiązane objawy w postaci bólu oczu, głowy, karku i kręgosłupa, światłowstrętu, spadku kontrastu, zaburzeniem widzenia barwnego, a także uczucia napięcia emocjonalnego i niepokoju. Częstotliwość wystąpienia tych objawów rośnie wraz z ilością czasu przeznaczonego na użytkowanie urządzeń cyfrowych. Wiele z tych objawów ustępuje wraz z zakończeniem pracy. Urządzenia cyfrowe emitują światło niebieskie, które wpływa niekorzystnie na wydzielanie melatoniny czyli powoduje zaburzenie naszego cyklu dobowego. Używanie telefonu czy tabletu przed snem wpływa niekorzystnie na jego jakość i długość.
Światło naturalne jest najbardziej fizjologiczne dla naszego wzroku. Przebywanie w warunkach naturalnego oświetlenia nie tylko wpływa na zahamowanie rozwoju krótkowzroczności, ale także zmniejsza dolegliwości ze strony suchego oka. Oświetlenie sztuczne przyjazne dla naszego wzroku powinno spełniać restrykcyjną normę bezpieczeństwa fotobiologicznego.
Rozpoznanie Cyfrowego Zmęczenia Wzroku
Rozpoznanie Cyfrowego Zmęczenia Wzroku stawiane jest w oparciu o objawy, wywiad lekarski oraz pełne badanie wzroku. Należy podkreślić, iż zwykle po skończeniu pracy dolegliwości wzrokowe ustępują. Do głównych objawów wzrokowych CZW należą zamazanie widzenia podczas pracy przed monitorem komputerowym, zamazanie widzenia podczas patrzenia w dal czy wolniejsze wyostrzanie obrazu wraz ze zmianą odległości, czyli zaburzenia akomodacji oka. Niedokorygowana wada wzroku o ponad 1 D znacząco zwiększa objawy CZW.
W czasach nauczania zdalnego, tzw. Home School problem suchości oczu, postępu krótkowzroczności oraz dyskomfortu oczu dotyka również dzieci. Według najnowszej wiedzy medycznej krótkowzroczność postępuje szybciej, gdy dzieci spędzają wiele godzin patrząc na bliskie odległości. Lub: koncentrując wzrok w obszarach do bliży.
Niezwykle ważne w dzisiejszych czasach wydają się być częste kontrole okulistyczne, nawet co 3-6 miesięcy w okresie rozwoju dziecka, oraz zawsze aktualna korekcja wady wzroku.
Dobrane soczewki okularowe
Szkła okularowe oraz soczewki kontaktowe jednoogniskowe mogą być niewystarczające do pracy przed monitorem komputerowym. Na rynku dostępne są soczewki okularowe o specjalnych konstrukcjach oraz powłokach, dzięki którym dolegliwości ze strony CZW są mniejsze, są to tzw. soczewki wspomagające akomodację.
Soczewki wspomagające akomodację to rodzaj soczewek, który został stworzony z myślą o osobach prowadzących aktywny i dynamiczny tryb życia ze względu na fakt nadmiernego obciążania układu wzrokowego podczas długotrwałej pracy z komputerem.
Posiadają wartość korekcji do dali w górnej części soczewki oraz niewielki dodatek rozluźniający akomodację umieszczony w dolnej części soczewki okularowej. Rozluźniają akomodację zapewniając komfortowe i zrelaksowane widzenie w cyfrowej rzeczywistości.
W niektórych przypadkach sama korekcja okularowa może być niewystarczająca – w takich przypadkach kierujemy pacjenta na terapię widzenia. Terapia widzenia zawiera indywidualnie dobrany zestaw ćwiczeń usprawniających funkcje wzrokowe. Terapia polega na rozwijaniu umiejętności posługiwania się wzrokiem, a tym samym zwiększaniu możliwości wzrokowych i komfortu widzenia obuocznego w codziennym funkcjonowaniu.
Profilaktyka CZW
Ważnym elementem nie tylko profilaktyki CZW, ale także kontroli progresji krótkowzroczności poza okresowymi, corocznymi kontrolami okulistycznymi jest odpowiednia higiena pracy wzrokowej w bliskich odległościach, polegająca przede wszystkim na wprowadzaniu częstych, systematycznych przerw podczas czytania, nauki czy pracy przed monitorem komputera.
American Optometric Association zaleca stosowanie zasady 20/20/20, która mówi, aby co 20 minut pracy z bliska popatrzeć przez 20 sekund na obiekt znajdujący się w odległości powyżej 20 stóp (powyżej 6 m). Niezwykle ważne jest także stosowanie codziennej higieny brzegów powiek poprzez przemywanie brzegów powiek specjalnie do tego przeznaczonymi preparatami dostępnymi w aptekach, kropli nawilżających oraz pełnej korekcji wady wzroku. Pamiętać należy także o dobrym oświetleniu spełniającym normę bezpieczeństwa fotobiologicznego oraz o prawidłowej pozycji podczas pracy.
Higiena brzegów powiek
Prawidłową higienę brzegów powiek należy wykonać w następujący sposób:
- Bezpośrednio przed przystąpieniem do higieny brzegów powiek należy umyć ręce.
- Zamknąć oczy i nałożyć na powieki ciepły kompres na kilka minut – w aptekach dostępne są specjalne maski rozgrzewające.
- Powiekę górną należy masować delikatnymi ruchami okrężnymi, powiekę dolną natomiast należy masować od środka do zewnątrz powieki.
- Powieki i ich brzegi należy przetrzeć specjalnie do tego przeznaczonymi chusteczkami lub gazikami nasączonymi płynem.
Pandemia wirusa SARS-CoV-2 nieodwracalnie zmieniła postrzeganie świata. Cyfrowy świat jest i pozostanie z Nami na dłużej, nawet po zakończeniu pandemii. Rok 2020 zmienił nasze nawyki wzrokowe. Mądre korzystanie z urządzeń cyfrowych będzie wyznacznikiem komfortu naszych oczu, homeostazy naszych łez oraz dobrego widzenia na długie lata.
Pamiętajmy o naszych oczach oraz regularnych wizytach okulistycznych.
