Na pytanie, czy wzrok wpływa na postawę ciała, większość z nas prawdopodobnie odpowiedziałaby, że tak. Niejednokrotnie w najbliższym otoczeniu możemy zaobserwować osoby, które ze względu na to, że nie widzą dostatecznie dobrze, wysuwają głowę do przodu, tak jak bywa to, chociażby w przypadku krótkowzroczności. Ponadto często rodzice dzieci w czasie wizyt okulistycznych czy optometrycznych zgłaszają, że ich pociecha w czasie czytania lub pisania przysuwa się zbyt blisko książki czy zeszytu, przechyla głowę w czasie oglądania bajek, mruży oczy, patrząc na daleko bądź przymyka jedno z oczu.
Co to jest postawa ciała?
Istnieje wiele jej definicji. Jedna z nich traktuje o tym, że postawa ciała jest to indywidualne ukształtowanie ciała i ustawienie jego poszczególnych odcinków w pozycji pionowej. Duży wpływ na postawę ciała ma kształt kręgosłupa. Kryteria prawidłowej postawy ciała zmieniają się wraz z wiekiem, co oznacza, że to co dla małego dziecka jest normą, dla starszego może być odstępstwem. Należy pamiętać, że prawidłowa postawa ciała jest warunkiem prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka.
Co to jest wada postawy ciała?
Wada postawy to wszelkie odchylenie od prawidłowej postawy ciała dla danej grupy wiekowej i płci. Odchylenia mogą dotyczyć kształtu kręgosłupa, klatki piersiowej i kończyn dolnych. Według danych dostępnych w literaturze wady postawy dotyczą 10-80% dzieci w wieku szkolnym, z czego poważne zaburzenia dotyczą 10-15% dzieci.
Jakie są przyczyny występowania wad postawy u dzieci?
Ich najogólniejszy podział mówi o przyczynach wewnętrznych danego organizmu oraz o przyczynach środowiskowych związanych z nieprawidłowymi warunkami i stylem życia. Przyczyny wewnętrzne mogą być wrodzone, np. gdy dziecko rodzi się wadą kości lub mięśni albo, gdy we wczesnym okresie życia doświadcza chorób lub urazów narządu ruchu. Ponadto wady postawy mogą być wtórne do zaburzeń wzroku, słuchu i czucia głębokiego. W przypadku występowania zaburzeń dziecko przyjmuje taką postawę, która zapewnia mu jak najłatwiejsze funkcjonowanie.
Czynniki środowiskowe sprzyjające rozwinięciu nieprawidłowej postawy ciała
Do czynników środowiskowych sprzyjających kształtowaniu nieprawidłowej postawy ciała można zaliczyć m.in.:
- nieprawidłowe postępowanie rodziców we wczesnym okresie rozwoju ruchowym dziecka, np. noszenie dziecka tylko na jednej ręce, nieumożliwienie dziecku dogodnych warunków do pełzania i raczkowania, zbyt szybka nauka chodzenia i niewłaściwa asekuracja przed upadkiem;
- długie przebywanie w tej samej, niewłaściwej pozycji, np. przed telewizorem, komputerem lub smartfonem;
- ograniczoną aktywność ruchową;
- nieodpowiednie biurko i krzesło;
- noszenie przez dziecko zbyt ciężkich plecaków oraz noszenia plecaka tylko na jednym ramieniu;
- niewłaściwa pozycja przyjmowana podczas pracy lub wypoczynku, np. siadanie na podwiniętej nodze, siadanie z przygarbionymi plecami itp.
Prawidłowo przygotowane miejsce do nauki i odrabiania lekcji
Na wiek 6-7 lat przypada okres krytyczny dla kształtowania postawy ciała. Dziecko w tym czasie rozpoczyna naukę w szkole, co wiąże się z diametralną zmianą trybu życia. Pomimo faktu, że kościec dziecka pozostaje elastyczny, po to, aby umożliwiać dalszy wzrost ciała długotrwałe siedzenie w nieprawidłowej pozycji utrwala nieprawidłowe nawyki i może doprowadzić do nieprawidłowości w budowie i postawie ciała.
Wydłużenie czasu patrzenia na bliskie odległości związane z rozpoczęciem edukacji szkolnej dość znacznie obciąża układ wzrokowy, co może prowadzić do wystąpienia zaburzeń akomodacji i rozwinięcia krótkowzroczności. Odciążenie układu wzrokowego można osiągnąć, stosując zasadę 20/20/20, mówiącą o tym, żeby co 20 minut zrobić 20 sekund przerwy i popatrzeć na odległość 20 stóp (6 metrów). Zaleca się również, aby dłuższy czas pracy wzrokowej w bliży przeplatać krótkimi aktywnościami ruchomymi.
Czytaj więcej: Jak dbać o wzrok dziecka?
Na co zwrócić uwagę, organizując dziecku miejsce do nauki?
- wysokość biurka dobrana w taki sposób, aby przy opuszczonych ramionach blat znajdował się na wysokości łokci;
- tułów oddalony o 3-5 cm od biurka;
- łokcie lekko wystają poza brzeg biurka;
- odpowiedniej wysokości krzesło;
- nogi całymi stopami dotykają podłogi;
- możliwość regulacji kąta nachylenia blatu lub odpowiednio wyprofilowana podkładka pod książkę;
- książka umieszczona na wprost piersi piszącego;
- doświetlenie lampką książki/zeszytu – z lewej strony dla praworęcznych, z prawej strony dla praworęcznych.
Zależność pomiędzy ustawieniem głowy a postawą ciała
Zakładając, że jedną z ważniejszych potrzeb człowieka jest wyraźne i pojedyncze widzenie zarówno dzieci, jak i dorośli, często nieświadomie przyjmują takie ustawienie głowy, które zapewni lepsze i komfortowe widzenie. W związku z faktem, że głowa nie jest wyizolowaną częścią ludzkiego ciała, możemy przypuszczać, że jej nieprawidłowe ustawienie wpłynie na ustawienie pozostałych elementów ludzkiego organizmu.
Prawdopodobne jest to, że długotrwałe utrzymanie nieprawidłowych wzorców ustawienia głowy może na trwałe doprowadzić do zmian w strukturach mięśniowo-szkieletowych. Specjaliści ochrony wzroku tacy jak: okuliści, optometryści czy ortoptyści wiedzą, że nieprawidłowe ustawienie głowy związane z zaburzonym widzeniem wywołanym, np.: nieskorygowaną wadą wzroku, zezem, oczopląsem, można zmienić, stosując odpowiednio dobrane okulary, soczewki kontaktowe lub stosując odpowiedni dla danego zaburzenia trening wzrokowy.
Zależność pomiędzy wadą wzroku a postawą ciała
W dostępnej literaturze można znaleźć wzmianki o tym, że postawa ciała zmienia się w zależności od posiadanej wady wzroku. Dzieci z wadą wzorku charakteryzują się wyższym odsetkiem nieprawidłowych postaw ciała w porównaniu z dobrze widzącymi rówieśnikami. Ponadto zbadano, że postawa ciała osób niewidomych i słabowidzących różni się od postaw ciała dobrze widzących rówieśników.
Podsumowanie
Coraz bardziej siedzący styl życia, wywołany edukacją szkolną oraz rozwojem atrakcyjnych dla dzieci urządzeń cyfrowych, negatywnie przyczynia się do funkcjonowania narządu wzroku oraz sprzyja rozwijaniu nieprawidłowej postawy ciała. Należy pamiętać, że odpowiednia ilość czasu przebywania na świeżym powietrzu, aktywność sportowa, odpowiednia higiena wzrokowa oraz właściwe środowisko do nauki, mogą w znaczny sposób zminimalizować szkodliwe skutki coraz to bardziej siedzącego trybu życia i przyspieszenia cywilizacyjnego.
