Wzrok jest istotny w życiu dziecka, ponieważ to za jego pomocą dokonuje się interakcja z otoczeniem. U przedszkolaków i w pierwszych latach nauki szkolnej zdolność widzenia cały czas się rozwija, dlatego zaniedbania mogą doprowadzić do trwałej niepełnosprawności wzrokowej. Choć naturalnie łączymy noszenie okularów z potrzebą wyraźnego widzenia, to w przypadku dzieci (szczególnie tych małych) korekcja wady wzroku może być podyktowana inną motywacją.
Jak działają okulary i soczewki?
U dziecka okulary lub soczewki mogą:
- zmniejszać ryzyko pojawienia się zeza lub innych chorób oczu;
- wspomagać ogólny prawidłowy rozwój;
- poprawiać funkcje wzrokowe;
- być elementem leczenia np. przy niedowidzeniu.
Na co wpływa niemiarowość oczu?
Niemiarowość oczu wpływa nie tylko na to, jak widzą nasze dzieci, ale również, jak się rozwijają. Dużo zależy od rodzaju i wielkości wady refrakcji, więc wszystkie przypadki należy rozważać indywidualnie. Każdy z nas jest zamknięty w swoim świecie wrażeń i nie ma bezpośredniej możliwości skonfrontowania swoich doświadczeń z tym, jak widzą inni. Mały pacjent nawet podwójne widzenia może brać za naturalne. Dlatego nie należy czekać na pojawienie się niepokojących sygnałów, tylko rutynowo badać wzrok u swoich dzieci. Nie każda wada wzroku wymaga skorygowania. Specjalista na podstawie oceny objawów, badań naukowych i własnym doświadczeniu klinicznym podejmie decyzję, jakie postępowanie jest konieczne.
Wada wzroku a rozwój
Nieskorygowana wada wzroku może doprowadzić do zeza i niedowidzenia (Leat 2011). Są to poważne choroby oczu. Zez wpływa nie tylko na funkcje wzrokowe, ale też na rozwój motoryki, samoocenę i relacje z innymi ludźmi (Buffenn i wsp. 2021). W przypadku obu chorób proces terapeutyczny trwa długo i jest dość uciążliwy. Co ważne, im starsze dziecko, tym mniejsza szansa na skuteczne wyleczenie. Dlatego niebagatelne znaczenie ma wczesna diagnoza i odpowiednie postępowanie.
Rodzice dzieci, u których występuje wysoki astygmatyzm, nadwzroczność lub różnowzroczność, częściej są zaniepokojeni prawidłowym rozwojem swoich pociech (Ibironke i wsp. 2011). Nieskorygowana wada wzroku sprawia, że gorzej rozwija się integracja wzrokowo-motoryczna ważna przy nauce pisania (Roch-Levecq i wsp. 2008). Istnieją doniesienia, że wysoka nadwzroczność może opóźniać prawidłowy rozwój motoryki dużej u dziecka (Atkinson i wsp. 2005).
Polecamy do czytania: Kiedy dziecko zaczyna widzieć? Etapy rozwoju wzroku u dzieci
Wada wzroku a osiągnięcia szkolne
W szkole dziecko przez 70% bierze udział w zadaniach istotnie angażujących wzrok (Ibironke i wsp. 2011). Im dziecko jest starsze, tym wymagania wzrokowe stają się coraz większe. Ponieważ w toku rozwoju uczeń przechodzi od fazy „uczę się czytać” do etapu „czytam, aby się uczyć”, ilość czasu poświęcanego na pracę z bliska rośnie z każdym rokiem, a czcionka, którą wydrukowany jest tekst, staje się coraz mniejsza. Dlatego u nastolatka nawet względnie mała niedoskonałość układu wzrokowego może mieć negatywne konsekwencje.
Co ważne, dziecko nawet z dużą wadą refrakcji najprawdopodobniej będzie mogło odczytać litery z podręcznika. Problem będzie się objawiał w inny sposób: ogólną niechęcią do czytania, kłopotem z koncentracją i sennością. Nieskorygowana wada wzroku, szczególnie duża nadwzroczność i astygmatyzm mogą powodować trudności w czytaniu (Hopkins i wsp. 2020). Badania wykazują, że okulary korygujące wadę, mogą pozytywnie wpłynąć na osiągnięcia szkolne i rozwój zdolności czytania (Glewwe i wsp. 2016, Glewwe i wsp. 2018, Slavin i wsp. 2018).
Krótkowzroczność
Naukowcy obliczyli, że w szkole ostrość wzroku wymagana przy wykonywaniu zadań angażujących widzenia na dalekie odległości to 50% (Narayanasamy i wsp. 2016). To oznacza, że nieskorygowana krótkowzroczność -1.0 D lub wyższa może negatywnie wpłynąć na samopoczucie dziecka na lekcji i uniemożliwić mu np. sprawne przepisywanie z tablicy. Dzieci z krótkowzrocznością statystycznie dość dobrze radzą sobie z zadaniami wymagającymi pracy z bliskiej odległości i w testach badających iloraz inteligencji (Mutti i wsp. 2002).
Czy Twoje dziecko jest narażone na krótkowzroczność? Nasz test pomoże Ci w ocenie ryzyka.
To nie oznacza, że krótkowzroczność jest mniej niebezpieczna niż inne wady refrakcji. Jej negatywne skutki zdrowotne są inne i częściowo odłożone w czasie. Dzieci z wysoką krótkowzrocznością z powodu nadmiernego wzrostu długości gałki ocznej w okresie nauki szkolnej, są narażone na dużo większe ryzyko trwałej utraty widzenia lub nawet ślepoty w wieku dojrzałym. U osób z wysoką krótkowzrocznością ryzyko odwarstwienia siatkówki jest 22 razy większe, a jaskry 14 razy bardziej prawdopodobne niż u pacjentów z okiem miarowym (Flitcroft 2012). Opóźniając rozwój miopii teraz, pracujemy na dobry stan zdrowia naszych pociech w przyszłości.
Piśmiennictwo:
1. Atkinson, J., Nardini, M., Anker, S., Braddick, O., Hughes, C., & Rae, S. (2005). Refractive errors in infancy predict reduced performance on the Movement Assessment Battery for Children at 3½ and 5½ years. Developmental medicine and child neurology, 47(4), 243-251.
2. Buffenn, A. N. (2021). The impact of strabismus on psychosocial heath and quality of life: a systematic review. Survey of Ophthalmology, 66(6), 1051-1064.
3. Flitcroft, D. I. (2012). The complex interactions of retinal, optical and environmental factors in myopia aetiology. Progress in retinal and eye research, 31(6), 622-660.
4. Glewwe P, Park A, Zhao M. A better vision for development: eyeglasses and academic performance in rural primary schools in China. J Dev Econ 2016; 122: 170–182. 57.
5. Glewwe P, West KL, Lee J. The impact of providing vision screening and free eyeglasses on academic outcomes: evidence from a randomized trial in Title I elementary schools in Florida. J Policy Anal Manag 2018; 37: 265–300.
6. Hopkins, S., Narayanasamy, S., Vincent, S. J., Sampson, G. P., & Wood, J. M. (2020). Do reduced visual acuity and refractive error affect classroom performance?. Clinical and Experimental Optometry, 103(3), 278-289.
7. Ibironke, J. O., Friedman, D. S., Repka, M. X., Katz, J., Giordano, L., Hawse, P., & Tielsch, J. M. (2011). Child development and refractive errors in preschool children. Optometry and vision science: official publication of the American Academy of Optometry, 88(2), 181.
8. Leat, S. J. (2011). To prescribe or not to prescribe? Guidelines for spectacle prescribing in infants and children. Clinical and experimental Optometry, 94(6), 514-527.
9. Mutti DO, Mitchell GL, Moeschberger ML et al. Paren_tal myopia, near work, school achievement, and children’s refractive error. Invest Ophthalmol Vis Sci 2002; 43: 3633–3640.
10. Narayanasamy S, Vincent SJ, Sampson GP et al. Visual demands in modern Australian primary school classrooms. Clin Exp Optom 2016; 99: 233–240.
11. Roch-Levecq, A. C., Brody, B. L., Thomas, R. G., & Brown, S. I. (2008). Ametropia, preschoolers’ cognitive abilities, and effects of spectacle correction. Archives of ophthalmology, 126(2), 252-258.
12. Slavin RE, Collins ME, Repka MX et al. In plain sight: reading outcomes of providing eyeglasses to disad_vantaged children. J Educ Stud Placed Risk 2018; 23: 250–258. 56.
