Krótkowzroczność jest najczęstszą wadą wzroku występującą na całym świecie. Obecnie szacuje się że ok. 27% światowej populacji ma krótkowzroczność, a jak szacują badacze liczba ta ma dwukrotnie wzrosnąć do 2050 roku (1).
Krótkowzroczność – przyczyny i konsekwencje
Etiologia krótkowzroczności jest wieloczynnikowa, począwszy od negatywnego wpływu czynników środowiskowych, wynikającego z nieprawidłowej proporcji spędzanego czasu na świeżym powietrzu i pracy w bliskich odległościach (2, 3), po czynniki genetyczne (4, 5).
Podobnie konsekwencje krótkowzroczności można rozpatrywać wielkowymiarowo. Z jednej strony, krótkowzroczność, w szczególności o wysokich wartościach, często doprowadza do następujących chorób oczu, tj.: jaskry, zwyrodnienia plamki żółtej, odwarstwienia siatkówki czy zaćmy (6, 7), stanowiąc problem ściśle medyczny. Z drugiej zaś, bezpośrednio wpływa na wiele aspektów życia dzieci i młodzieży, obejmując zarówno obszar edukacyjny, poznawczy, emocjonalny, ekonomiczny oraz społeczny młodych ludzi.
Czy Twoje dziecko jest narażone na krótkowzroczność? Nasz test pomoże Ci w ocenie ryzyka.
Krótkowzroczność – co pokazały badania?
Przez lata trudności edukacyjne, w tym problemy w czytaniu, głównie wiązane były z nieskorygowaną nadwzrocznością. Wielu badaczy podkreślało, że dzieci z krótkowzrocznością osiągają dobre lub bardzo dobre wyniki w nauce (8, 9). Obecnie, zważywszy na ciągle rosnącą progresję krótkowzroczności oraz zwiększone zapotrzebowanie ustalenia najbardziej skutecznego modelu prowadzone są liczne badania na całym świecie z udziałem dzieci i młodzieży krótkowzrocznej. Dzięki temu, lepiej rozumiemy zarówno mechanizm wywołujący progresję wady oraz trudności i ograniczenia z jakimi spotykają się nasi pacjenci.
Jak pokazują badania osoby krótkowzroczne należą do najlepiej wykształconych członków każdego społeczeństwa (10). Próbowano ustalić jaka jest zależność pomiędzy krótkowzrocznością a funkcjami poznawczymi i inteligencją. Nie wszystkie stwierdzenia i stanowiska badaczy są zgodne i jednoznaczne. Niektórzy nie obserwują istotnych zależności (11), inni zaś wykazują pozytywny i silny związek pomiędzy funkcjami poznawczymi a krótkowzrocznością (12). Wcześniej sądzono, że osoby które więcej czytają lub są zaangażowane w różne zajęcia edukacyjne osiągają lepsze wyniki w testach oceniających inteligencję.
Co zwiększa ryzyko krótkowzroczności?
Warto zauważyć, że jednocześnie dłuższy czas poświęcany pracy w bliskich odległościach zwiększa ryzyko wystąpienia krótkowzroczności. Zatem, są to dwa zjawiska, które wzajemnie się napędzają. Badania potwierdzają ten stan rzeczy, bowiem najwyższe wyniki w testach inteligencji werbalnej, które wymagały umiejętności językowych nabywanych np. po przez czytanie, miały osoby z krótkowzrocznością. Patrząc na to zjawisko inaczej, można stwierdzić, że ilość czytania przez daną osobę jest zależy od jej poziomu inteligencji, zatem wśród bardziej inteligentnych dzieci istnieje większa predyspozycja do rozwoju krótkowzroczności.
Niektórzy badacze nie zgadzają się z takim założeniem (13), bowiem badając dzieci testem oceniającym inteligencję przestrzenną, oceniającym poziom umiejętności rozwiązywania problemów wzrokowo – przestrzennych, jednak w sposób, który nie bazuje na zdolnościach językowych oraz wcześniej zdobytej wiedzy, dzieci z krótkowzrocznością osiągnęły bardzo wysokie wyniki. To spostrzeżenie podważa wcześniejszy pogląd, że osoby krótkowzroczne osiągają wyższe wyniki w testach na inteligencję, ponieważ szybciej i bardziej wydajnie czytają w odniesieniu do osób emmetropowych (z tzw. fizjologiczną wadą wzroku) czy z nadwzrocznością.
Krótkowzroczność – kontrola
Warto zwrócić uwagę na kolejny aspekt życia dzieci i młodzieży z krótkowzrocznością, tj. obszar społeczno- emocjonalny. Skuteczne metody kontrolowania lub korygowania krótkowzroczności obejmują, z jednej strony stosowanie rozwiązań optycznych i farmakologicznych (niskostężona atropina, soczewki kontaktowych lub/i okularowe, ortokorekcja), z drugiej zaś, zalecenie zmiany trybu życia polegającego na wydłużeniu czasu spędzanego na świeżym powietrzu. Wybierając formę leczenia progresji krótkowzroczności, warto aby specjalista, dostosował ją bazując na najnowszych doniesieniach naukowych, ale również uwzględniając potrzeby dziecka, jego zainteresowania, styl życia, poziom samooceny.
Polecamy do czytania: Metody kontroli krótkowzroczności u dzieci
Krótkowzroczność a problemy z akomodacją oka
Obserwując dzieci z krótkowzrocznością można zauważyć częste współistniejące problemy z akomodacją. U dużej części pacjentów występują średnio od 1 do 2 lat przed rozwinięciem krótkowzroczności, stanowiąc tym samym symptomy zwiastujące przejścia układu refrakcyjnego z niskiej nadwzroczności do krótkowzroczności. Nieharmonijna praca akomodacji może przyczyniać się do występowania objawów astenopinych, tj. bóle głowy, oczu, zmęczenie układu wzrokowego po dłuższej pracy w bliskich odległościach, odczuwania rozmazywania obrazu czy okresowego dwojenia w szczególności, kiedy objawom płynącym z akomodacji towarzyszą forie (zezy ukryte) oraz niskie parametry widzenia obuocznego. Powyższe objawy często nasilają trudności edukacyjne oraz problemy sensoryczne. Rozwiązaniem, stosowanym przez autorkę, zmniejszającym poziom nasilenia objawów jest zastosowanie korekcji okularowej regulującej i wspierającej pracę akomodacji. A w kolejnym etapie, o ile zachodzi taka potrzeba, zastosowanie ćwiczeń ortoptycznych.
Obserwacje autorki potwierdzają również dostępne badania, z których wynika, że w porównaniu do dzieci, u których nie rozwinęła się krótkowzroczność (dzieci emmetropijne), dzieci które weszły w krótkowzroczność miały wyższy stosunek AC/A, który wynikał z zaburzeń akomodacji. Warto podkreślić, że autorzy publikacji wskazują, że występujące problemy akomodacyjne mogą przyczyniać się do progresji krótkowzroczności (14).
Polecamy do czytania: Jak dbać o wzrok dziecka?
Natomiast u dzieci, u których rozwinęła się już średnia lub wysoka krótkowzroczność (powyżej 5 Dpsh) nadal często obserwuje się zwiększoną męczliwość oczu podczas pracy w bliskich odległościach. Objawy te są często skorelowane z problemami w pracy akomodacji, które mogą towarzyszyć pacjentom przez dłuższy okres po rozwinięciu się krótkowzroczności. Może to nasilać trudności edukacyjne oraz emocjonalne u dzieci.
Po przez neuronalne oraz funkcjonalne połączenie akomodacji oraz mięśnia trapezowego, u dzieci z krótkowzrocznością i współistniejącymi zaburzeniami akomodacji często dochodzi do zwiększonego napięcia mięśni w tym obszarze. Może to powodować lub nasilać ból głowy, męczliwość ręki podczas pisania czy rysowania oraz kompensacyjne ustawianie całego ciała podczas pracy stolikowej.
Podsumowując, krótkowzroczność, a w szczególności objawy współistniejące wpływają na jakość funkcjonowania dzieci i młodzieży w środowisku szkolnym. Zważywszy na fakt, że nie wszystkie dzieci, głównie z przyczyn niedojrzałości psychicznej, są gotowe do użytkowania soczewek kontaktowych, krótkowzroczność często staje się dużym utrudnieniem podczas np. zajęć sportowych. Pacjent, u którego może rozwinąć się krótkowzroczność niewątpliwie wymaga opieki okulistycznej, ortoptycznej czy optometrycznej zwarzywszy na możliwe, współistniejące problemy z akomodacją i odczuwaniem objawów astenopijnych. W sytuacjach, kiedy pomimo skorygowania wady wzroku pacjent nie osiągnął pełnej ostrości wzroku, lub objawy astenopijne, w tym odczuwanie nadmiernego zmęczenia po wysiłku wzrokowym, warto rozważyć wdrożenie dostosowania materiału edukacyjnego do poziomu funkcjonowania wzrokowego.
Piśmiennictwo:
1. Holden BA, Fricke TR, Wilson DA, Jong M, Naidoo KS, Sankaridurg P, Wong TY, Naduvilath TJ, Resnikoff S. Global prevalence of myopia and high myopia and temporal trends from 2000 through 2050. Ophthalmology. 2016;123(5):1036–42
2. Tideman JW., Polling JR., Hofman A., Jaddoe V.WV. Mackenbach JP., Klaver C. Environmental factors explain socioeconomic prevalence differences in myopia in 6-year-old children. BJ of Ophthalmology. 2017;vol 102, issue 2
3. Sherwin JC, Reacher MH, Keogh RH, Khawaja AP, Mackey DA, Foster PJ (2012) The association between time spent outdoors and myopia in children and adolescents: a systematic review and meta-analysis. Ophthalmology 119(10):2141–2151
4. Young TL, Metlapally R, Shay AE. Complex trait genetics of refractive error. Arch Ophthalmol. 2007;125(1):38–48.
5. Chen CJ, Cohen BH, Diamond EL. Genetic and environmental effects on the development of myopia in Chinese twin children. Ophthalmic Paediatr Genet. 1985;6(1–2):353–9.
6. The Eye Disease Case-Control Study Group. Risk factors for idiopathic rhegmatogenous retinal detachment. Am. J. Epidemiol. 1993, 137, 749–757
7. Saw SM, Gazzard G, Shih-Yen EC, Chua WH. Myopia and associated pathological complications. Ophthalmic Physiol Opt. 2005;25(5):381–91
8. Francis L. The relationship of the eye anomalies and reading ability. AnnArbor, MI: University Microfilms,1973
9. Rosner J, Roner J. The relationship between moderate hyperopia and academic achievement: How much plus is enough? J.Amer.Optom.Assoc.,1997;Vol. 68,pp: 648-650
10. Mutti DO, Mitchell GL, Moeschberger ML, et al. Parental myopia, near work, school achievement, and children’s refractive error. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2002;43(12):3633–40
11. The relationship between intelligence and the refractive state in a selected high school sample. NADELL MC, HIRSCH MJ, Am J Optom Arch Am Acad Optom. 1958 Jun; 35(6):321-6.
12. Megreli J, Barak A, Bez M, Bez D, Levine H. Association of myoia with cognitive function among one milion adolescents. BMC Public Health, 2020:20:64
13. Rabinowitz J, Reichenberg A, Weiser M, Mark M, Kaplan Z, Davidson M. Cognitive and behavioural functioning in men with schizophrenia both before and shortly after first admission to hospital. Cross-sectional analysis. Br J Psychiatry. 2000;177:26–32
14. Gwiazda J, Thorn F, Held R. Accommodation, Accommodative convergence, and response AC/A ratios before and AT the onset of myopia in children, Optometry and Vision Science, April 2005,vol82,Issue4,p273-278
